شـیـعـیـان آمـریـکـا

وضعیت کنونى پس از 11 سپتامبر

محمّد لگنهاوسن^[1]

اشاره

جناب آقاى دکتر محمّد لگنهاوسن، یکى از محققان مسلمان آمریکایى تبار است که بیش از یک دهه است که در حوزه علمیه قم به تدریس و تحقیق اشتغال دارد. متن ذیل حاصل سخنرانى ایشان در کنفرانس ماهانه شیعه شناسى در تاریخ 29/10/83 مى باشد که در آن به تبیین وضعیت شیعیان آمریکا، بخصوص پس از واقعه 11 سپتامبر، پرداخته است.

گروه هاى شیعیان در آمریکا

اگر بخواهیم درباره شیعیان آمریکا صحبت کنیم، مناسب تر است ابتدا گروه هاى شیعه آنجا را معرفى نماییم. به طور خلاصه، گروه هاى شیعیان آمریکا را مى توانیم دو قسم بدانیم: گروهى که اکثریت شیعیان آنجا را تشکیل مى دهند و از کشورهاى دیگر مثل ایران و عراق به آنجا رفته اند; گروهى هم که اصلا آمریکایى هستند; مثل سیاه پوست ها. قوى ترین گروه در میان شیعیان آمریکا، لبنانى ها هستند که در «میشیگان» در «دیترویت» ساکن مى باشند. براى شناخت بهتر این ها، باید سابقه دست کم پنجاه، شصت سال پیش این گروه ها را مورد مطالعه قرار دهیم، به ویژه ارتباطى را که این گروه ها با هم و با دیگر آمریکایى ها دارند. اما این موضوع را هم باید توجه داشته باشیم که شیعیان با مسلمانان چه ارتباطى دارند.

            معمولا هر گروه مطابق ملّیت خود در آنجا مرکز اسلامى درست مى کند; مثلا، لبنانى ها براى خود مسجد درست مى کنند، عراقى ها همین طور; و گاهى هم فقط مرکز اسلامى درست مى کنند; به خاطر اینکه براى نامیدن محلى به نام مسجد، شرایط خاصى قایلند. بنابراین، گاهى فقط چند پزشک و مهندس در آنجا جمع مى شوند که فقط یک انجمن شیعه در شهرى داشته باشند. اولین کارى که شیعیان انجام مى دهند این است که یک مرکز اسلامى درست مى کنند تا بتواند چند مدرسه زیر نظر داشته باشد. کار بعدى تأسیس یک مدرسه براى تعلیمات دینى و آموزش زبان ملّى شان به بچه هاست; مثلا، لبنانى ها نسبت به آموختن زبان عربى به فرزندانشان اهتمام خاص دارند. معمولا گروه هاى شیعیان خیلى با هم ارتباط ندارند; مثلا، ایرانى ها نمى دانند لبنانى ها چه مى کنند، یا لبنانى ها نمى دانند پاکستانى ها چه مى کنند و تقریباً از هم جدا هستند، ولى نه کاملا; یعنى در بعضى از این مراکز اسلامى، مى توان دو سه گروه را دید که با هم جمع شده اند، ولى اگر امام جماعت پاکستانى است، بیشتر مردم پاکستانى در نماز شرکت مى کنند. ولى این چندان براى ایرانى ها خوشایند نیست که به مسجد آن ها بروند; چون آن ها زبانشان فارسى نیست و امکاناتى براى تعلیم زبان فارسى به بچه ها ندارند. به همین خاطر، ایرانى ها ترجیح مى دهند که به جمع دیگر شیعیان نروند; اگر تعدادشان کافى باشد خودشان مرکزى دایر مى کنند، ولى اگر تعداد آن ها کافى نباشد، هرچه را ممکن باشد از امکانات سازمان هایى که دیگر شیعیان درست کرده اند استفاده مى کنند. البته فقط ایرانى ها این طور نیستند، همه گروه ها این جور هستند; مثلا، چیزى که براى بنده عجیب بود اینکه در کانادا دیدم ساختمان بزرگى را گرفته اند، آن را نصف کرده اند; نصف آن را شیعیان ایرانى گرفته اند و نصف آن را عراقى ها; دو نمازخانه بزرگ در آن درست کرده اند که هر دو برنامه هاى خود را دارند و هیچ ارتباطى با همدیگر غیر از دیوار مشترک، ندارند.

            بنده اهل «نیویورک» هستم و در آنجا بزرگ شده ام. قبل از آمدنم به ایران در چهارده سال پیش، با مرکز اسلامى آیة الله خوئى آنجا ارتباط داشتم. آنجا مسجد و مدرسه اى درست کرده اند که پیش نماز و مدیر آنجا عراقى است، ولى ایرانى ها هم در آنجا شرکت مى کنند، همین طور لبنانى ها، عراقى ها و تعدادى از هندى ها و پاکستانى ها و برخى آمریکایى ها که بیشتر سیاه پوست هستند. این به نظر من، مثال خوبى است براى دیدن ارتباط شیعیان گوناگون در آنجا. مدتى در آن مسجد دو نماز جماعت برپا مى شد، اما به سوى دو قبله; یعنى وقتى اذان مى گفتند گروهى در یک طرف صف درست مى کردند و گروه دیگر در طرف دیگر با 40 درجه تفاوت! خیلى ناراحت کننده بود! تا اینکه یک روز آن ها براى من توضیح دادند که چرا دو قبله داریم; گفتند: بعضى از ما مقلّد امام خمینى(رحمه الله) هستیم و بعضى دیگر مقلّد آیة اللّه خوئى(رحمه الله). توضیح دفتر امام این است که ما باید یک تونل از نیویورک به سمت مکّه در نظر بگیریم و به سمت کعبه و به آن جهت نماز بخوانیم. ولى آیة اللّه خوئى گفته است که باید یک ستون خیلى بلند با یک سیم به طرف مکّه در نظر بگیریم! خوب، این ها با هم هیچ فرقى ندارند! در روى زمین یا بالاى زمین باید یک قبله باشد. ولى آن ها متوجه منظور نشده بودند. اما بعداً فهمیدم که اختلاف فقهى ظاهرى بین آن ها فقط یک بهانه است; یعنى آن ها که از امام و آقاى خوئى تقلید مى کردند، خیلى با هم خوب نبودند و نمى خواستند با هم باشند، و این راهى بود که مى توانستند به وسیله آن مخالفت خود را ابراز کنند. پس از وفات آیة اللّه خوئى این مسئله حل شد و آن هایى که مقلّد آیة الله خوئى بودند، قبول کردند که در اشتباه بودند. اکنون همه یک قبله دارند ولى باز هم نوعى تنش فرهنگى و سیاسى بین آن ها وجود دارد.(ادامه دارد)