سؤال: به نظر مى رسد بخش قابل توجهى از رفتار حکومت آمریکا با شیعیان آنجا، تحت تأثیر برخوردهاى سیاسى با دولت ایران است. به نظر شما، جمهورى اسلامى براى بهبود وضعیت شیعیان آمریکا و رفع تنش هاى موجود، چه اقدامات سیاسى مى تواند انجام دهد؟

جواب: فشارى که در آمریکا بر شیعیان وارد مى آید نتیجه سیاست خارجى آمریکاست. سیاست خارجى آمریکا به راحتى عوض نمى شود. بنابراین، براى تغییر وضعیت مسلمانان آنجا من خیلى امید ندارم. تنها چیزى که ـ به نظر من ـ مى تواند به مسلمانان آنجا کمک کند، ارتباط با دیگران است. مسلمانان باید با مردم آمریکا ارتباط برقرار کنند. بررسى هاى آمارى نشان مى دهد بیش از چهل درصد آمریکایى ها فکر مى کنند که مسلمانان آنجا خطرناکند. از این چهل درصد، اکثریتشان مردان سفیدپوست کم سواد هستند. بیشتر طرفداران بوش این چنین هستند. آن ها اصلا نمى دانند تفاوت تشیّع و تسنّن چیست. آن ها فقط هر چه را دولت بگوید قبول مى کنند. دولت مى گوید: مسلمانان خطرناک هستند، مردم هم از آن ها مى ترسند. وقتى مردم مى ترسند، این فشار را بر آن ها مضاعف مى کند. برطرف کردن این فشار هم کار آسانى نیست. ما مى بینیم مسلمانان با کلیساها ارتباط برقرار مى کنند; رفت و آمد مى کنند، به کلیسا مى روند، آن ها را به مسجد دعوت مى کنند، درباره اعتقادات و مشترکاتشان صحبت مى کنند، ولى این کم است. تابستان گذشته که در آنجا بودم، در چند کلیسا صحبت کردم و کتابى را که مجموعه روایات اهل بیت(علیهم السلام)درباره حضرت عیسى(علیه السلام) بود و با کمک دوستان جمع آورى کرده ایم به آنجا بردم. وقتى چند روایت از این کتاب را براى آن ها خواندم براى آن ها خیلى جالب بود و خیلى استقبال کردند.

            یکى از آن ها سؤال کرد: پس چرا مسلمان ها مى خواهند ما را بکشند؟ گفتم: مسلمان ها نمى خواهند شما را بکشند. گف: چرا در قرآن گفته شده است: هر جا کافرى پیدا کردید، او را بکشید؟ این مگر در قرآن نیست؟ من هم براى آن ها توضیح دادم و راضى شدند; خیلى زود هم راضى شدند. وقتى ارتباط صمیمانه و صادقانه با دیگران برقرار کنید، وقتى کینه اى در کار نباشد، زود قبول مى کنند. یک جا صحبت مى کردم، گفتند: شما باید به همه کلیساهاى ما بروید و صحبت کنید تا همه بدانند که ایران چگونه کشورى است، و مسلمانان چه طور مردمى هستند. اما به طور کلى، آنچه در ذهن مردم است این است که مسلمانان شمشیرى در دست دارند و مى آیند; خطرناک هم هستند! سلاح اتمى دارند. واى! پس چه باید بکنیم؟ در مجلاّت و روزنامه ها طورى وانمود مى کنند که مردم واقعاً مى ترسند.

            تابستان در منطقه اى بودم که مادرم هم آنجا ساکن است، یکى از افراد پرسید: واى! شما در ایران هستید! نمى ترسید؟ گفتم: چرا بترسم؟ آنجا خیلى خوب است. گفت: نه، آنجا همیشه انفجار است و سنگ و تظاهرات. گفتم: آنجا فلسطین است، نه ایران! گفت: فرقى نمى کند، آنجا هم خاورمیانه است! مردم سطح پایین اصلا نمى دانند که تشیّع، ایران و اسلام چه ربطى با هم دارند. فقط مى گویند: این ها در آن منطقه اند و همه خطرناک هستند. در این صورت، تنها کارى که شیعیان مى توانند بکنند این است که سعى کنند با دیگران ارتباط پیدا کنند. بنده پیشنهاد کردم که کتاب مزبور حضرت عیسى در روایات شیعه را امام جماعت هر مسجدى در آنجا، به یک کشیش از کلیساهاى اطراف هدیه بدهد تا ببینند فکر شیعه در این باره چیست. همه گفتند: فکر خوبى است، ولى ما الآن بودجه نداریم!

سؤال: تعریفى که جناب عالى از شیعیان آمریکا به دست دادید مبتنى بر مدرنیسم است که طبیعتاً آمریکا نباید با آن ها مشکلى داشته باشد. اما سوى دیگر، گفتید: روز به روز فشار بر شیعیان بیشتر مى شود. در اینجا، نوعى تناقض به چشم مى خورد. لطفاً توضیح دهید.

جواب: ظاهراً نوعى تناقض در آنجا دیده مى شود. ما در ظاهر مى بینیم که اکثریت شیعیان آنجا طرفدار مدرنیسم هستند; یعنى آنچه آمریکا مى خواهد. پس چرا بر آن ها فشار مى آورد؟ ما باید ببینیم این فشار چگونه بر آن ها اعمال مى شود.

            مثلا، شما آنجا یک زندگى صددرصد آمریکایى هم که داشته باشید، باز هم مأمور «اف. بى. آى.» به خانه شما مى آید و از شما پرس و جو مى کند. این فشار است. «چرا دولت این کار را مى کند؟» سؤال بى جایى است. فکر مى کنند شاید شما بتوانید به آن ها کمک کنید. سؤال مى کنند: شما از تروریست ها کسانى را نمى شناسید؟ وضع این طور است. دوستان من که آنجا هستند و یک زندگى کاملا آمریکایى دارند، مى گفتند: «اف. بى. آى.» از ما هم پرسوجو کرده است. هیچ کس دوست ندارد «اف. بى. آى.» خانه اش را تفتیش کند و از او بازپرسى کند، ولى این موضوع هست. از این نظر، شیعیان احساس مى کنند تحت فشار هستند. آن ها به «اف. بى. آى.» مى گویند: ما با شما هستیم. چرا ما را اذیت مى کنید، ولى آن ها مى گویند: ما فقط مى خواهیم چند سؤال بپرسیم: چه کسانى را مى شناسید؟ آیا به مسجد مى روید؟ اعتقادات مردم اهل مسجد چگونه است؟ از سوى دیگر، مردم نادان، که فقط مى بینند شما ایرانى هستید، چون مى بینند الآن آمریکا در مورد حمله به ایران صحبت مى کند، به شما مى گویند: شما هم با آن ها هستید. شما مى گویید: نه، من مدرنیست هستم، من با شما هستم، چرا مرا اذیت مى کنید; ولى اگر شخصاً شما را نشناسند به شما مشکوک مى شوند.

            دوستى دارم که بیش از ده سال است در آنجاست و در دانشگاه تدریس مى کند، تابستان گذشته که با او تلفنى صحبت مى کردم، مى گفت: من فکر مى کردم که مى توانم اینجا زندگى کنم. مثل هر کس دیگرى که از کشورهاى دیگر به آمریکا مى رود; من هم از ایران آمدم، ولى الآن متوجه شده ام که نمى شود. من همیشه مورد شک و سوء ظن هستم، در حالى که قاعدتاً نباید این طور باشد; چون ایشان خیلى متعادل و طرفدار مدرنیسم است; همان که آمریکا مى پسندد، دموکراسى و حقوق بشر آمریکایى و مانند آن ها را صددرصد قبول دارد، ولى باز هم مى گوید: من براى مردم اینجا مورد شک و تردید هستم. وقتى براى خرید به مغازه مى روم، نگهبان مغازه دایم دنبال من است، مراقب من است. چه کسى مى تواند این وضع را تحمّل کند؟

سؤال: آیا دولت آمریکا به شیعیان فرصت مطرح کردن خود و عقایدشان را مى دهد؟

جواب: به هیچ وجه. حتى آنجا که بودم با دوستان این اشکال برایمان مطرح بود که ـ مثلا ـ در روز عاشورا همه گروه هاى شیعه در خیابان پنجم نیویورک راه پیمایى مى کنند و زنجیرزنى و عزادارى مى کنند. همیشه تلویزیون آمریکا از این مراسم در حد چند ثانیه تصاویرى نشان مى دهد که ببینید این دیوانه ها چه مى کنند! مردم اصلا هیچ نمى فهمند که این ها چرا این کار را مى کنند.

سؤال: حتى در حد یک اعلامیه هم نظرات شیعیان را پخش نمى کنند یا اینکه بخواهند به صورت مکتوب خود را معرفى کنند؟

جواب: اصلا آن ها نمى خواهند شیعیان مطرح شوند. حتى به کتابى که شیعیان خود آمریکا براى معرفى اعتقادات خود مى نویسند اجازه چاپ نمى دهند. مهم ترین کتابى که در مورد تشیّع به زبان انگلیسى نوشته شده کتاب Movement است که یک شخصیت بهائى نوشته; بدترین کتابى است که درباره تشیّع نوشته شده است. مسلمانان و شیعیان آنجا براى معرفى مکتب خودشان به دیگران چه مى توانند بکنند؟ مثلا، در آمریکا، براى خودشان یک شبکه تلویزیونى به نام «شبکه آفتاب» درست کرده اند. این کانال هر هفته فقط چند ساعت برنامه دارد و برنامه هایش مطالبى مثل این است که بچه هاى ایرانى به دماوند و جاهاى تفریحى مى روند و ـ مثلا ـ کباب مى خورند و از این قبیل کارها. براى چه؟ براى اینکه ایرانى هایى که در آمریکا هستند دلشان براى وطنشان تنگ شود. ولى براى این منظور که خود را معرفى کنند که ما که هستیم و یا اینکه ارتباطى با دیگران داشته باشند، در این باره کارى نکرده اند.

سؤال: آیا اصلا شیعه در سیاست خارجى آمریکا جایگاهى دارد یا نه؟

دکتر تقى زاده داورى: ضمن تشکر و سپاس از جناب آقاى دکتر که مباحثى را مطرح کردند و ابراز خوش حالى از اینکه بحث به صورت مشارکتى پیش رفت، بنده لازم مى دانم این مطلب را عرض کنم که شیعیان در سیاست خارجى آمریکا مورد توجه هستند. با این توضیح که ما کتابى را ترجمه و نقد کردیم و در مراحل مقدّماتى چاپ است. به نام شیعیان عرب; مسلمانان فراموش شده که آقاى گراهام فولر آن را نوشته است. در پشت جلد این کتاب نوشته که آقاى فولر دوازده سال مأمور سازمان CIA در لبنان بوده و درباره شیعیان عراق، بحرین، لبنان و کویت و عربستان مطالعه کرده است. کتاب بسیار ماهرانه نوشته شده است. ما بخش هایى از این کتاب را در فصلنامه شیعه شناسى چاپ کرده ایم. آقاى دکتر تقوى، فارغ التحصیل انگلیس، این کتاب را نقد کرده اند که در فصلنامه شیعه شناسى چاپ شده است. در این کتاب، به خوبى نشان داده شده است که آنچه آمریکا امروز در خاورمیانه تعقیب مى کند بر اساس حرف هاى فولر در این کتاب است. تمام حرف فولر این است که ما در دراز مدت، به انرژى نیاز داریم; انرژى احتیاج به ثبات دارد (ثبات منطقه اى); انرژى در منطقه خاورمیانه و کشورهاى عربى و حوزه خلیج فارس و در منطقه شیعه نشین است; دولت آمریکا باید با شیعیان آن منطقه از در مذاکره وارد شود. آن ها هم دنبال شیعیان ایرانى نیستند، جداى از شیعه ایرانى هستند. البته آقاى عبدالمجید خوئى زمینه تدوین این کتاب را فراهم کرد. به هر تقدیر، نویسنده مى گوید که شیعیان حوزه خلیج فارس مناطق استراتژیک نفت خیز دنیا را در دست دارند; آن ها هم با ایران نیستند; دیر یا زود تغییراتى در خاورمیانه صورت مى گیرد و ضرورت دارد که آمریکا با آن ها از در مذاکره دربیاید و به آن ها رسیدگى کند تا بتواند منافع درازمدت خود را حفظ کند. بر اساس همین کتاب و دیگر مقالات منتشر شده درباره شیعیان منطقه مى توان گفت: شیعیان در استراتژى خاورمیانه آمریکا جایگاه ویژه اى دارند و دولت آمریکا بخشى از سیاستش در خاورمیانه، درباره شیعیان منطقه است و بنابراین، نمى توان نقش شیعیان را نادیده گرفت .پایان