مقدمه.

مسئله امامت از بنیادی‌ترین اصول اعتقادی شیعه به شمار می‌آید.

اگر از منظر دین به مسئله امامت بنگریم، تاریخ امامت و رهبری را با تاریخ بشر برابر می‌آییم.

زیرا پیامبری نخستین جلوه امامت و رهبری دینی در حیات بشری است. که تاریخ آن همزاد با تاریخ بشری است.

و چه زیباست کلام سیدالساجدین امام زین‌العابدین علیه‌السلام

ایشان در ضمن دعای عرفه عرض می‌کند:

بار پروردگارا تو در هر زمانی دین خود را به امامی از امامها تقویت و تأیید نمودی، آن امامی که او را به عنوان نشانه و علامت برای بندگان خود معرفی کردی، و کانون نور و هدایت در میان افراد بشر در وادی جهل و ظلمت قرار دادی.

بعد از آنکه رشته دل و اتصال باطن او را به رشته مقام جمال و جلال خود متصل فرمودی و او را وسیله مقام رضای خود در میان مردم معین کردی و اطاعت از او را واجب و لازم شمردی و مخالفت و سرپیچی از نهی او را حرام نمودی و بندگان خود را امر کردی که او امر او را بپذیرند. و امتثال کنند. و از نواهی او اجتناب کنند.

و هیچ‌ کس از مردم و افراد امت او در هر امری از امور جلو نیفتد و خود را بر او مقدم ننماید.

هیچ فردی از او تخلف نورزد و در فرمانبری از او اوامر و اتصال با او عقب نیفتد.

بنابراین آن امام موجب مصونیت و حفظ پناه‌آورندگان از شرور و موانع و آفات دنیوی و اخروی و پناهگاه و ملجأ و ملاء مؤمنان و دستاویز محکم گروندگان و نور و بها و عظمت اهل عالم خواهد بود.

در این نوشتار برآنیم تا به این سؤال پاسخ گوئیم که آیا وجود امام برای جامعه ضروری است یا خیر؟

آیا لازم است در همه زمانها امام موجود باشد یا خیر؟

امید است که خداوند ما را از یاوران امامت، خصوصاً در زمره یاوران امام زمان (عج) قرار دهد. و ما را در یاوری بهتر این انوار پاک توفیق عنایت فرماید.

تعریف امامت

لغت‌شناسان عرب واژه امامت را به «الریاسة العامة» و «ریاسة المسلمین» تعریف کرده‌اند.[1]

اما امامت در اصطلاح متکلمان به عبارتهای متفاوتی تعریف شده است اما آن تعریفی که مورد قبول علمای شیعه و اهل سنت می‌باشد. عبارت است از ریاست عمومی در امور دین و دنیا و به عبارت دیگر «الامامة: رئاسة عامة فی الدین و الدنیا لشخص من الاشخاص»[2]

در اینکه آیا تعریف امامت در بین مسلمانان اتفاقی است یا خیر. در بین دانشمندان اختلافاتی به چشم می‌خورد.

برخی بر این عقیده‌اند که تصور اهل سنت از امامت همان تصور شیعه می‌باشد. و این نتیجه را از یکی بودن تعاریف علمای اهل سنت و شیعه در تعاریف امامت به دست آورده‌اند

عده دیگر از دانشمندان چنین تصوری را (متفق بودن مسلمانان در تعریف امامت) تصوری ساده‌انگارانه تلقی نموده‌اند و قائلند که به صرف یکی بودن ظاهر تعاریف نمی‌توان قائل شد که هر دو گروه به یک تعریف متفقند بلکه امامت در تصور اهل سنت کاملاً جدای از تصور شیعه در مورد امامت می‌باشد. و چنین می‌نگارند که.

امامت در مفهوم سنی: تداوم نبوت نیست بلکه به منزله تئوری حکومت در جامعه دینی است که یا به تفکیک دین از سیاست می‌انجامد و یا به ابراز کردن دین برای سیاست می‌رسد. که ره دو تجربه، در تاریخ دولت‌های اسلامی اهل تسنن رخ داده است. اما امامت در مفهوم شیعی، تداوم نبوت نبی خاتم است و هدایت الهی و عدالت اجتماعی از وظائف عمده اوست.

مفهوم شیعی امامت، برخلاف تصور اهل سنت بر تقسیم‌بندی همه انسانها به دو گروه انسان هادی و انسان هابط مبتنی است.

انسان‌ هابط (سقوط‌یافته) انسانی است که مورد خطاب، «اهبطوا الی الارض» قرار گرفته و به زمین ظلمتساران ماده و طبیعت تبعید شده است. در حالیکه آمدن انسان هادی از مقوله هبوط و سقوط نیست بلکه از مقوله فرستاده شدن و مأموریت (و به اصطلاح کلامی، از مقوله لطف) است.

برخی دیگر تصور موجود در بین شیعه و سنی در مورد امامت را از جهتی مشترک و از جهتی متفاوت می‌دانند به این بیان که، علمای اهل سنت امامت را بیشتر، از دیدگاه سرپرستی جامعه مطرح می‌کنند. از نظر آنان کار امام جز ریاست عامه جامعه اسلامی نیست، معارف شریعت، به وسیله پیامبر ابلاغ شده و کتاب آسمانی (قرآن) همه مسائل مورد نیاز جامعه را در خود داشته و با وجود قرآن، مراجعه به هیچ منبع دیگری لازم نبوده و نخواهد بود که «کفانا کتاب الله» بنابراین جامعه را تنها از جهت سرپرستی ظاهری و فراگیر (ریاست عامه) نیازمند امام و خلیفه می‌دانند. با وفات پیامبر در زمانی که دین تکمیل شده و نبوت ختم گشته است، آنچه از کارها و مسئولیت‌های پیامبر، نیازمند متصدی است، فقط سرپرستی‌ جامعه و اجرای احکام است.[3]

امامت به این معنا و در این حد را علمای سنی و شیعه به اتفاق قبول دارند. با این تفاوت که این مفهوم از نظر اهل سنت همه و حداکثر معنای امامت است در حالیکه این مفهوم از نظر شیعه جزء و حداقل معنی امامت است به هر حال امامت به این معنا مورد اتفاق سنی و شیعه بوده و اختلاف آنها در مسئله امامت به مسائل دیگری برمی‌گردد.[4]

بعد از اینکه تعریف امام را شناختیم و مواضع مسلمین را در این زمینه به اختصار بیان نمودیم به استقبال این سؤال رفته که آیا امامت واجب است یا خیر.   

ادامه دارد..........